Về tình hình xuất khẩu gạo Việt Nam, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết, tính đến hết tháng 7 năm 2021, Việt Nam đã xuất khẩu xấp xỉ 3,6 triệu tấn, trị giá 1,937 tỷ USD. Đã giảm 10,6% về lượng và giảm 0,6% về trị giá so với năm trước. Xuất khẩu gạo giảm do ảnh hưởng của dịch bệnh và căng thẳng về chi phí vận chuyển.
Hầu hết các đại lý sợ ký hợp đồng mới do tình trang lưu thông ở các tỉnh và việc giao nhận ở các cảng biển gặp khó khăn. Nếu tình trạng này tiếp tục diễn ra, chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến doanh thu của ngành và nguy cơ mất thị trường xuất khẩu vào các đối thủ cạnh tranh trong khu vực như Thái Lan, Ấn Độ… Đặc biệt là thị trường truyền thống như Philippines, Trung Quốc, Malaysia …
Xuất khẩu gạo gặp nhiều khó khăn
Đứt gãy chuỗi cung ứng
Xuất khẩu gạo đang khó trăm bề do nhiều ách tắc. Nhiều doanh nghiệp cho biết không thể tiếp tục mua vào vì hết kho dự trữ và thiếu vốn. Theo các doanh nghiệp, do đứt gãy chuỗi cung ứng khiến xuất khẩu gạo đang gặp rất nhiều khó khăn. Chuỗi cung ứng đứt gãy từ ngoài đồng, đến nhà máy, đến giao ra cảng và lên tàu cho khách.
Khó khăn lớn nhất hiện nay là Cảng Cát Lái phải phong tỏa khu vực nhận gạo do phát hiện ca F0. Ngưng giao nhận giao hàng từ tháng 7.2021 và chưa rõ khi nào có thể tiếp tục. Lượng container ứ đọng tại cảng lớn. Các tàu hàng buộc phải neo ở phao số 0. Trong khi khu vực đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) không có cảng nước sâu. Doanh nghiệp không thể đưa hàng lên tàu đúng tiến độ hợp đồng. Dẫn tới lượng hàng tồn kho nhiều và doanh nghiệp còn chịu phạt hợp đồng. Do không giao hàng đúng theo hợp đồng…
Xuất khẩu gạo gặp khó khăn vì thiếu nguồn nhân lực
“Trong tháng 7.2021 doanh nghiệp của chúng tôi cũng xin được 19 container. Nhưng trong tháng 8 xuất khẩu gặp không ít khó khăn vì thiếu nhân lực”. Ông Phạm Thái Bình – Tổng Giám đốc Trung An Cần Thơ, cho biết. Ngày 12.8, trao đổi khẩn với đoàn công tác Bộ Công Thương, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gạo cho biết, mặc dù có đơn hàng, nhưng doanh nghiệp không thể xuất khẩu đi. Bởi không đủ năng lực sản xuất “3 tại chỗ”, không có đủ người vận chuyển hàng hóa.
Việc tắc nghẽn hàng tại cảng, tắc nghẽn tàu do phát hiện có ca F0, phải thực hiện giãn cách để chống dịch. Bởi vậy, nếu không có giải pháp tháo gỡ, hàng trăm nghìn tấn gạo có nguy cơ mốc, hỏng vì kẹt lại tại cảng hoặc các kho của người trồng. Do tiến độ thu mua của doanh nghiệp phải chậm lại bởi không thể xuất gạo đi.
Giá cước tàu biển và container cao
Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cũng phản ánh xuất khẩu gạo của các tháng cuối năm rất thách thứ. Do ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19, giá cước tàu biển và container cao. Khiến lợi nhuận của doanh nghiệp bị bào mòn, cần được hỗ trợ.
Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) cũng đã đề nghị Chính phủ và các bộ ngành cùng các cơ quan chức năng có biện pháp cấp bách mở luồng xanh cho vận tải đường thủy. Với đặc thù kênh rạch chằng chịt, lúa gạo sản xuất ở ĐBSCL được vận chuyển 95% bằng đường thuỷ. Do đó, việc khơi thông dòng chảy phương tiện chuyên chở sẽ góp phần đáng kể. Giúp các thương nhân xuất khẩu gạo duy trì được chuỗi cung ứng lúa gạo hàng hóa từ đồng ruộng ra đến cảng xuất khẩu.
Các doanh nghiệp xin được hỗ trợ cho vay bằng thế chấp lúa gạo
Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NNPTNT), trong tình hình khó khăn hiện nay, cần sự hỗ trợ về chính sách cho vay từ phía Ngân hàng Nhà nước. Để việc thu hoạch, tiêu thụ lúa tại ĐBSCL nhanh chóng, thuận lợi, xuất khẩu gạo được thông suốt. Nêu thực trạng khó khăn, nhiều doanh nghiệp kiến nghị Ngân hàng Nhà nước tiếp tục cho doanh nghiệp được vay vượt hạn mức tín dụng đã cấp để thu mua lúa gạo vụ hè thu; trong đó, Ngân hàng Nhà nước có hướng dẫn cụ thể về cho vay thế chấp bằng lúa gạo thu mua của doanh nghiệp.
Về mặt bằng lãi suất cho vay, đối với ngành lúa gạo xin được ngân hàng hỗ trợ giảm 1-2%. Đây là điều các doanh nghiệp rất cần trong bối cảnh dịch bệnh căng thẳng hiện nay. Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước – ông Đào Minh Tú cho biết, về tình hình tín dụng cho lúa gạo nói chung và khu vực ĐBSCL nói riêng luôn tăng trưởng cao hơn nhiều so với tín dụng chung. Một số địa phương có dư nợ cho vay lúa gạo cao như An Giang, Cần Thơ, Long An, Hậu Giang. Ngành ngân hàng cam kết luôn sẵn sàng, đảm bảo đáp ứng nhu cầu vốn cho lĩnh vực lúa gạo; nhưng việc cho vay cần đảm bảo tuân thủ các nguyên tắc cấp tín dụng theo quy định.
“Thuốc giải” vẫn là vaccine
Theo Ngân hàng Nhà nước, các khó khăn, vướng mắc hiện nay về tiêu thụ, xuất khẩu gạo, thu mua lúa gạo cho nông dân không phải do vấn đề về vốn. Mà phải giải quyết được khó khăn mấu chốt là vấn đề vận chuyển, tiêu thụ, xuất khẩu. Do đó, Bộ NNPTNT, Bộ Công Thương và các địa phương cần kịp thời tháo gỡ cho các doanh nghiệp. Thực tế hiện nay tại Việt Nam, nhiều tỉnh áp dụng giãn cách rất chặt. Nên việc lưu thông ngay nội địa cũng phức tạp hơn. Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải cho rằng lúc này thương lái đóng vai trò rất quan trọng vì phải đi gom, thu mua lúa. Nhưng, hiện đội ngũ này gặp khó khăn trong lưu thông hàng hoá, vận tải. Khi đi thu mua từ tỉnh này với tỉnh khác.
Ngành nông nghiệp đề nghị ưu tiên tiêm vaccine cho lực lượng trong chuỗi cung ứng. Như: Tài xế, ghe, salan vận chuyển, công nhân tại các nhà máy, bốc xếp tại cảng. Và nhân sự giao nhận xuất nhập khẩu của các Công ty xuất khẩu phải giao dịch chứng từ ở nhiều nơi. Như là cảng, hải quan, văn phòng cấp C/O, kiểm dịch…
Bên cạnh đó, tạo điều kiện đi lại cho các nhân sự trên trong thời gian giãn cách. Vì lực lượng này đang duy trì xuất khẩu cho cả nước. Cùng với đó cần có chính sách hỗ trợ thuế, các khoản phí cho doanh nghiệp trong thời gian dịch bệnh. Bởi hiện nay doanh nghiệp đang “cõng” thêm nhiều chi phí khác do dịch. Như các test COVID-19, ăn ở cho lao động “3 tại chỗ”…