Đồ ăn liền là một trong những thực phẩm được nhiều người yêu thích và lựa chọn trong đời sống hàng ngày, đặc biệt trong tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp như hiện nay thì chúng còn là nhu yếu phẩm hàng đầu được ưu tiên lựa chọn để dự trữ trong những ngày giãn cách mùa dịch. Nhu cầu tiêu thụ tăng, nhiều người đổ xô nhau đi mua đồ ăn liền để dự trữ khiến cho mặt hàng này “cháy hàng” tại những siêu thị lớn, cửa hàng tiện lợi đến những cửa tiệm tạp hóa,… Trong khi đó, nguồn cung lại đang thiếu hụt do nhiều vấn đề trục trặc trong quy trình sản xuất và phân phối. Hiện tại đã có một số giải pháp tạm thời nhưng các sản phẩm đồ ăn liền vẫn dần trở nên khan hiếm trên thị trường.
Đồ ăn liền ngày càng thiếu hụt và khan hiếm
Thời gian gần đây, người dân trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh phản ánh rằng họ phải đến 2, 3 cửa hàng thực phẩm mới mua được loại mì ăn liền mà gia đình thường xuyên sử dụng. Thậm chí, một số tiệm tạp hóa lớn cũng cho biết nhiều loại miến khô và mì gói đã hết. Nhìn chung, phần lớn mặt hàng mỳ, phở ăn liền, các loại bột,… đang trở nên khan hiếm tại một số siêu thị và cửa hàng tiện lợi tại TP.Hồ Chí Minh do thiếu hụt nguyên liệu đầu vào.
Tại 1 cửa hàng VinMart trên đường Phạm Huy Thông (quận Gò Vấp), khi khách hàng muốn mua các loại phở, mì đóng hộp hoặc kèm tô, nhân viên siêu thị cho hay, sản phẩm đã hết từ vài tuần trước nhưng đến nay cũng chưa có hàng. Thực tế cho thấy, trong những ngày giãn cách xã hội, việc đi mua thực phẩm thường xuyên trên địa bàn TP.Hồ Chí Minh cũng hạn chế. Tuy nhiên các mặt hàng đồ ăn liền như mì gói, miến, phở khô hay các loại đồ hộp là sản phẩm rất được ưa chuộng đang trong tình trạng thiếu hụt đáng báo động.
Nguyên nhân
Theo bà Lý Kim Chi – Chủ tịch Hội Lương thực thực phẩm TPHCM (FFA), hiện nhiều doanh nghiệp (DN) FFA gặp khó về nguyên liệu đầu vào. Cụ thể, nguyên phụ liệu để sản xuất mì, phở ăn liền như hành lá khô, tiêu, dầu, bột nêm… được lấy từ nhiều nhà cung cấp. Thế nhưng không ít DN hiện đã dừng hoạt động. Nguyên nhân là do xuất hiện ca mắc Covid-19 (F0) khiến nguồn cung đầu vào gián đoạn. Các DN sản xuất mì, phở ăn liền cũng bị gián đoạn chuỗi sản xuất, cung ứng. Vì thế, những thực phẩm đồ ăn liền ngày càng trở nên khan hiếm trên thị trường.
Đơn cử như với mì gói, mỗi năm các DN sản xuất trên 6 tỷ gói. Sản lượng này phục vụ cho nhu cầu cả nước. Việc lưu thông hàng hóa khó khăn thời gian qua khiến nguyên liệu đưa về TPHCM có thời điểm bị gián đoạn.
“Chẳng hạn, hành lá tại Bà Rịa – Vũng Tàu rất nhiều và gần TPHCM nhưng khó đưa về. Bởi thương lái không thể thuê được xe, cộng thêm chi phí xét nghiệm. Chúng tôi không có hàng hành, các gói nêm thiếu hành… Thiếu như vậy thì không sản xuất được, vì bao bì đã ghi đủ các thành phần. Nhà sản xuất phải đảm bảo theo đúng quy định” – bà Chi nêu vấn đề.
Nỗ lực của các doanh nghiệp
Tổng giám đốc Acecook Việt Nam đã chia sẻ về việc đáp ứng phương án “3 tại chỗ”. Theo đó, doanh nghiệp đã nỗ lực cải tạo một số mặt bằng tại nhà máy và tòa nhà lân cận. Mục đích nhằm để người lao động có thể sinh hoạt một cách tiện lợi.
“Tuy nhiên, khu vực sinh hoạt của công nhân được trang bị trong thời gian rất ngắn, không có không gian riêng tư nên không thực sự thoải mái như ở nhà. Bên cạnh đó, do không được gặp gia đình một thời gian dài nên người lao động có tâm lý lo lắng”, ông nói. “Hiện tại Acecook cũng đang tập trung sản xuất và cung ứng một số sản phẩm chủ lực của công ty, đảm bảo hàng hóa kịp thời ra thị trường”, Tổng giám đốc Acecook Việt Nam nhấn mạnh.
Đại diện Uniben cũng đề xuất tỉnh Bình Dương tạo điều kiện hỗ trợ cho lao động của doanh nghiệp. Theo đó, ưu tiên tiêm vaccine phòng Covid-19 cho họ trong thời gian sớm nhất. Qua đó giúp yên tâm tăng ca sản xuất, cung cấp nhu yếu phẩm đến người dân kịp thời.
Đề xuất giải pháp
Để việc ngừng sản xuất không xảy ra, lãnh đạo Hội Lương thực thực phẩm TP.HCM đề xuất cho phép doanh nghiệp có thể tìm các loại gia vị, hương liệu, phụ gia khác thay thế hoẵ điều chỉnh tăng giảm hàm lượng phù hợp. Tuy nhiên vẫn phải đảm bảo không ảnh hưởng đến chất lượng và tính an toàn. Đồng thời giữ nguyên được những đặc trưng cơ bản của sản phẩm. Bên cạnh đó còn kiến nghị TP. Hồ Chí Minh đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NNPTNN) kết nối với các tỉnh, thành. Từ đó căn cứ nhu cầu với tiêu thụ nông sản để tiếp nhận thông tin. Qua đó đảm bảo lưu thông thuận lợi.
Tầm quan trọng của các cơ sở chế biến nông nghiệp
Tại cuộc họp trực tuyến với 2 tổ công tác chỉ đạo sản xuất, kết nối cung ứng tiêu thụ nông sản ngày 3/8, Bộ trưởng Bộ NNPTNT Lê Minh Hoan thừa nhận: “Thời gian đầu thực hiện giãn cách xã hội, chúng ta nghĩ mặt hàng thiết yếu là lương thực thực phẩm, thuốc men… mới được lưu thông, nhưng lại quên đi mục tiêu kép, quên đi việc phát triển sản xuất”.
Bộ trưởng cho rằng phải nhìn nhận lại những cơ sở chế biến trong ngành nông nghiệp. Nó không chỉ đóng góp cho sự phát triển kinh tế trong ngắn hạn. Nó còn là nguồn cung cấp nguyên liệu. Qua đó tác động đáng kể đến đời sống của hàng triệu người nông dân.
“Nếu những cơ sở này phải đóng cửa sẽ làm ảnh hưởng đến sinh kế của người nông dân. Thậm chí làm đứt gãy chu kỳ sản xuất. Chính vì thế các địa phương cần phải ưu tiên tiêm vaccine cho lực lượng lao động sản xuất trong chuỗi ngành hàng nông nghiệp”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan đề nghị.
Khó khăn của hệ thống phân phối và người tiêu dùng
Ông Nguyễn Nguyên Phương, Phó Giám đốc Sở Công Thương TP.Hồ Chí Minh cũng nhấn mạnh, thực tế nguồn hàng thiết yếu trên địa bàn không thiếu. Song các kênh phân phối như siêu thị, điểm bán hàng… không đáp ứng nổi nhu cầu. Nguyên nhân là vì quá nhiều chợ bị đóng cửa. Tình trạng này khiến cho hàng hóa chỗ thiếu, chỗ thừa. Hiện áp lực mua hàng thiết yếu dồn hết lên các hệ thống phân phối hiện đại.
“Trong khi đó, các chuỗi bán hàng hiện đại cũng có nhiều điểm tạm ngưng vì có ca F0. Nhân viên bị thiếu hụt vì phải đi cách ly… Trong khi, thời gian hoạt động tại siêu thị hiện nay chỉ giới hạn từ 7 giờ đến 17 giờ. Điều này, khiến thời gian mua sắm của người tiêu dùng bị thu hẹp. Dẫn tới việc phân phối hàng hóa tới người dân trở nên khó khăn hơn rất nhiều.” – Phó Giám đốc Sở Công Thương bày tỏ.
Hiện tại, một số hệ thống phân phối đang áp dụng phương thức vận chuyển hỗ trợ khác. Các hệ thống nhập hàng hóa bổ sung bằng xe hai bánh. Đây chỉ là giải pháp tạm thời trong bối cảnh hiện nay. Tình hình hiện tại đang kiểm soát chặt việc đi lại giữa các quận, huyện. Do đó, cũng khó để bổ sung nguồn hàng được kịp thời. Điều này khiến cho thị trường đồ ăn liền trở nên “lao đao”.